Modern Dönemde Sürgün ve Göç: Son Beyaz Köleler

Elbruz Aksoy

 

Tarih: 19 Mart 2025

Saat: 15:00

Yer: İşletme Fakültesi, C101

 

Özet

Bu sunum, 19. yüzyılın başında dünya üzerinde son Beyaz Köle edinim bölgeleri olarak kalan Rusya, Ukrayna, Kırım ve Kafkasya’dan, Ortadoğu ve Akdeniz coğrafyasına akan insan ticaretini Beyaz Köleler özelinde ele almaktadır. Sunumda, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne beyaz köleler ve beyaz köle ticareti tarihsel arka planı yanı sıra kölelerin tanıklıkları ve sözlü tarih verileri üzerinden aydınlatılmaktadır. 19. yüzyılın başından itibaren Osmanlı başkentinde etkisi giderek artan beyaz köle tüccarlarının Rus, Çerkes, Kozak, Ukraynalı, Nogay, Abaza, Gürcü, Bulgar, Rum ve Ermenilerden edindikleri köleleri ve onların ticareti, iki yüz yıllık tarihsel süreç içerisinde çalışmada ayrıntılı bir şekilde ortaya koyulmaya çalışılmaktadır.

Farklı etnik kökenlerden ve Rusya, Ukrayna, Kafkasya ve Balkanlar gibi farklı coğrafyalardan edinilmiş bu köleleri doğru ifade edebilmek için çalışmada "beyaz köleler" terimi kullanılmıştır. 1850’lerden sonra özellikle Kafkasya’dan getirilerek çoğu Osmanlı vatandaşları olan, sayıları yüz binlerle ifade edilen son beyaz kölelerin yaşam tecrübeleri, hayata tutunma deneyimleri ve hürleşme süreçleri tanıklıklar üzerinden gözler önüne serilmektedir. Farklı halklardan çeşitli şekillerde edinilmiş köleleri içinde barındıran bir kapalı topluluk olarak Beyaz Köleler ve onların ticareti meselesi, Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti’ne miras kalan ama üzerinde çok az konuşulan konulardan biridir. Erken cumhuriyet dönemi yöneticileri bu "öteki" kitleyi görmezden gelse de çalışmadaki sözlü tarih anlatıları Beyaz Köle ticaretinin el altından da olsa 1940’lara kadar varlığını devam ettirdiğini, satılan kölelerin de 2000’lere kadar içimizde yaşadığını göstermektedir. Türkiye toplumu içerisinde Beyaz Kölelere karşı olan tutum ve algıların 20.yüzyıl boyunca nasıl şekillendiği ve kölelerin hür vatandaşlar olma yolundaki meydan okuma deneyimleri de sözlü tarih anlatıları çerçevesinde eserde ortaya konulmaktadır.

Dünya üzerinde üretilmiş ve satılmış son Beyaz Köleleri anlatan bu sunum, kaynak olarak faydalandığı arşiv belgeleri ve yazılmış eserlere ilave olarak içerdiği sözlü tarih verileri ve tanıklıklarla şimdiye kadar yapılan çalışmalardan ayrışmaktadır. Hatırlama ve yüzleşme odaklı kalema alınmış bu çalışmada arafta kalmış Beyaz Kölelere kulak verip o son sesleri kayıt altına alarak, Beyaz Kölelere dair yanlış bilinen ya da hiç bilinmeyen konuları aydınlatmak hedeflenmiştir.